Günümüzden yüz yıl önce 26 Şubat 1926 günü Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin başkenti Bakü’de toplanan Birinci Türkoloji Kurultayı Türk dünyasında ortak alfabe, ortak yazım, ortak terimler, ortak edebî dil vb. konuların tartışıldığı, sonunda da Latin alfabesine geçme kararının alındığı önemli bir toplantıdır. Türkiye’deki Harf Devrimi’ni de etkileyen bu Kurultay’ın bilinmeyen yönlerini sorularla tanıtan kitapta çok sayıda belge, görsel malzeme de sunuluyor.
Kurultay’ın tam adı neydi? Kurultay’ı kim düzenledi? Katılımcı 131 kişinin adları, milliyetleri, görevleri neydi? Türkiye’den resmî görevli olarak kimler katıldı? Kurultay’ın resmî dili var mıydı? Türkçe bildiriler ve konuşmalar tutanağa neden geçirilmedi? Kurultay’da kaç oturum yapıldı, kimler bildiri sundu, hangi alfabeler üzerinde duruldu? Latin alfabesi kaç oyla kabul edildi? Sovyet yönetimi Türk soylu halkların Latin alfabesini kabulünü nasıl karşıladı? Kurultay’da hangi etkinlikler düzenlendi? Alfabedeki harfler Kurultay’dan sonra ne zaman belirlendi? Birleştirilmiş Yeni Türk Elifbası Sovyet Türk Cumhuriyetlerinde ne zaman kullanılmaya başlandı? Sovyetlerdeki başka hangi halklar Birleştirilmiş Yeni Türk Elifbasını kullandı? Alfabenin adındaki Türk sözü ne zaman çıkarıldı? Kurultay’ın Sovyetlerdeki katılımcılarından kimler Stalin dönemi represiyasında katledildi, sürüldü? Sovyetlerdeki Türk soylu halklara Kiril alfabesi ne zaman, nasıl kabul ettirildi? Hepsi sorulara yanıtlarla bu kitapta…
Şükrü Halûk Akalın
Adana’da 1956 yılında doğdu. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitirdi. Aynı üniversitede Saltukname adlı teziyle Yeni Türk Dili alanında doktor ünvanını aldı.
Kültür Bakanlığı Ansiklopedik Evliya Çelebi Seyahatnamesi Yayın Bürosunda çalıştı. Çukurova Üniversitesinin İktisadi ve İdari Bilimler, Fen-Edebiyat, Eğitim Fakültelerinde Türk Dili dersini verdi.
1989 yılında Çukurova Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümüne yardımcı doçent olarak atandı, 1990 yılında aynı bölümde doçentliğe, 1996 yılında profesörlüğe yükseldi. ÇÜ Türkoloji Araştırmaları Merkezini kurdu ve kurucu müdürü olarak altı yıl görev yaptı.
2001 yılında atandığı Türk Dil Kurumu (TDK) Başkanlığı görevini on bir yıl sürdürdü. 2012 yılında TDK Başkanlığı görevinden ayrılarak Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde öğretim üyeliği görevine döndü. Hacettepe Üniversitesinde 2013-2016 yılları arasında Bölüm Başkanlığı, 2016-2018 yıllarında Edebiyat Fakültesi Dekanlığı görevini yürüttü. 2014 yılında Hacettepe Üniversitesi Sözlük Bilimi Uygulama ve Araştırma Merkezini kurdu ve kurucu müdürü olarak yedi yıl görev yaptı.
Kırk üç yıllık akademik hayatın ardından 2022 yılında emekli oldu. Türk dili alanında bir bölümü sözlük olan yayımlanmış yirmi sekiz kitabı ve iki yüze yakın bilimsel makalesi vardır.
Hâlen Hacettepe Üniversitesinde emekli öğretim üyesi olarak ders vermekte, Türk dili ve işaret dili üzerindeki çalışmalarını sürdürmektedir.
